Wanneer ik contact maak met de Stilte van de late herfst komt er een herinnering aan mijn moeder bovendrijven. Mijn moeder, geboren in 1915, bestudeerde stiekem de Kabballah. Voorbehouden aan mannen vertelde zei mij vlak voordat het eerste CVA haar trof en haar taal wegnam, dat zij dat sinds jong gedaan had. Op bezoek in het ziekenhuis waar ze toen lag, liet zij mij haar studieboeken zien. Na haar overlijden hebben we de boeken nergens meer kunnen vinden.
Behalve dat zij mij leerde hoe je de kaarsen van de Sabbat aansteekt, hoorde ik af en toe woorden van ontzag en verwondering zachtjes ontglippen aan haar lippen. “Baruch hashem“. Ik heb het nooit gevraagd, maar waarschijnlijk zijn het uitspreken van deze woorden óók voorbehouden aan mannen.
Een vertelling
Op mijn bankje denk ik aan één van die vertellingen toen ik een klein meisje was. Het is één van de verhalen over de Baal Shem Tov, de grondlegger van het chassidisme. Ik vind het zo’n pareltje, zo veel wijsheid. Ik ben Dankbaar dat het weer in mijn herinnering is gekomen, Baruch hashem.
Zo gaat het:
Hoe is het? Is iedereen gezond? Heeft iedereen genoeg te eten?
Rabbi Baal Shem Tov is een reiziger die niet is te stuiten. In eenvoudige kleren reist hij van stad naar stad, van dorp naar dorp. Overal en aan iedereen vraagt hij : “Hoe is het? Is iedereen gezond? Heeft iedereen genoeg te eten?” “Baruch hashem, gezegend het allerhoogste, alles is goed” of “Dankzij de Allerhoogste gaat alles beter”, antwoorden de mensen aan wie hij zijn vragen stelt. Er spreekt een diep ontzag, vertrouwen en dankbaarheid uit. Voor het allerhoogste, het allerheiligste, het alomtegenwoordige. De rabbi wandelt weer verder, alsof hij antwoord heeft gekregen op zijn vraag.
De asceet
Op een dag bereikt de rabbi een dorp en hij bezoekt het studiehuis van de Torah studenten. In de hoek zit een student gebogen over zijn boeken gehuld in tallit en tefillin. Heel het dorp weet, dit is onze meest devote en toegewijde asceet en rabbi. Hij spreekt nooit, hij eet en drinkt niet overdag en nooit laat hij zijn ogen afdwalen van de heilige boeken. Al 50 jaar maakt dit zijn leven uit, behalve dan de noodzakelijke dagelijkse behoefte aan toilet. Ik herinner mij dat het mij als klein meisje heerlijk leek als je zoveel tijd had om te leren, maar ook dat ik het niet zou kunnen uithouden, omdat ik buiten spelen en in de Natuur zijn niet zou willen missen. Bovendien, vijftig jaar lang kon ik mij ook met geen mogelijkheid voorstellen.
Levensonderhoud
“Hoe is het?” Waarom prikkelt deze vreemdeling? “Is iedereen gezond? Heeft iedereen genoeg te eten?”. De asceet geeft geen antwoord in de hoop dat hij verder met rust gelaten zal worden. Maar de vreemdeling buigt zich steeds dichter naar de asceet en vraagt steeds nadrukkelijker. De asceet wuift geërgerd dat hij weg moet gaan.
“Rabbi”, vraagt de vreemdeling nu, “waarom ontken je het levensonderhoud van G-d?”
Voeding
De woorden missen hun effect niet. De asceet is plots één en al aandacht. Het levensonderhoud van G-d? Het lef van deze ongemanierde vreemdeling! “Wat zeg je?”, buldert hij. “Hoe durf je mij te verstoren met zulke godslasterlijk geklets?”.
“Wij stervelingen”, gaat de Baal Shem Tov onverstoord verder, “wij bestaan door het levensonderhoud wat G-d in zijn goedheid ons geeft. Maar waar leeft G-d dan van?”
Dat leek mij toen mijn moeder dit vertelde een logische vraag. Waar leeft G-d dan van?
Eerbied
“Van de eerbied voor het Leven dat de mensen hebben”, gebaart de vreemdeling met brede armen. “Wanneer een jood een ander vraagt ‘Hoe is het?’ en de ander antwoordt met eerbied en dankbaarheid, dan voeden ze beiden G-d en verdiepen zo de verbinding met de schepping”. Baruch hashem.
Levensondersteunend
Vaak voel ik het, soms zeg ik het zachtjes hardop, Baruch Hashem. Het lijkt of het lastiger wordt. Alsof de eerbied voor en de heiligheid van het Leven steeds minder gevoeld wordt. Steeds minder geuit wordt. Onze samenleving en omgang met de Natuur is al lang niet meer levensondersteunend. Hoe is het? Is iedereen gezond? Heeft iedereen te eten?