De afgelopen week had ik een aantal momenten waarbij ‘Leegte’ aan de orde kwam in het gesprek. ‘Leegte’ is zo’n nevelig woord waarbij je goed moet doorvragen wat de ander daarmee bedoelt. Toen ik mijn ervaringen nog eens terugspeelde in mijn binnentheater, onderscheidde ik drie vormen van Leegte en dat de vraag van mijn gesprekspartners ten diepste gaat over: hoe moet je navigeren in de Leegte? Hoe zoek je dan je weg? Wat zijn de richtingaanwijzers? Hoe ga je om met die talloze gevoelens en emoties die zich melden?
De gratie van de Zwaan langs het wijdse polderpad brengt mijn onderzoek op gang. Met haar kop duikt zij diep een andere wereld in.
Navigeren
Leegte geeft ongemak. Er is geen houvast meer, geen koers, geen ‘vaste burcht’. En dat voelt ongemakkelijk. Op de één of andere manier willen we graag dat onze ervaring gevuld is, vol is. Hoe navigeer je in de Leegte als er geen aanwijzingen lijken te zijn, als alles leeg en zonder vulling lijkt? Maar is er dan werkelijke geen vulling in de Leegte? Wanneer niet, wanneer wel? Laat ik je meenemen in drie vormen van Leegte, die ikzelf ervaar en kan onderscheiden en hoe je zou kunnen navigeren in de Leegte.
De leegte in een sluitende cyclus
De periode waar we nu in leven herken ik als een sluitende cyclus. Net zoals bij een mensenleven waar de cyclus sluit op het einde trekt het Leven zich geleidelijk terug. Ik herken de Leegte aan de afwezigheid van een visie op de toekomst. Er is geen belofte meer en er is geen perspectief. Er is geen menselijkheid meer in de zin van respect en waardigheid, contact en warmte. In deze periode is bijvoorbeeld het beleid van onze overheid niet meer levensondersteunend, er is wantrouwen en ‘pakken wat je pakken kan’ tiert welig. Het zijn voor mij aanwijzingen dat er een cyclus aan zijn einde komt. Deze Leegte die nu ontstaat voelt als eenzaam, somber en ‘op een dood spoor’ zijn.
Hoe navigeer je in deze Leegte? Mij helpt het om de tijd waar we nu in leven te herkennen als een eindigende cyclus. En net zoals je navigeert wanneer een dierbare overgaat, navigeer ik ook nu. Ik eer wat is geweest, kijk wat ik van Waarde wil meenemen naar een volgende fase, wat ik mij wil herinneren. Dankbaarheid is een krachtig medicijn in deze tijd. Voor wat geweest is en gaat verdwijnen. Ik probeer de gratie en de schoonheid van het einde te zien. Zoals de Zwaan in de poldersloot mij laat zien. Het Leven is zoveel wijzer dan wij.
De leegte van het onbewuste
In de tijd waarin ik nog veel met cliënten en groepen werkte, verkenden we samen het onbewuste. Op enig moment in de verkenning is daar de plotse Leegte, waarin zich inhoud meldt, die lang verborgen is gebleven. Deze Leegte kàn soms angstig aanvoelen. We hebben niet voor niets deze inhoud diep opgeborgen. Het zijn dan emotionele ladingen om te overleven, afkomstig uit ons persoonlijk leven, uit onze familielijnen of cultuur en zelfs uit collectieve velden waar we als mensheid allemaal deel van uitmaken. Geconfronteerd met de inhoud van de Leegte kan dan héél ongemakkelijk zijn.
Hoe navigeer je in deze Leegte? Het is natuurlijk fijn als je met een bedreven begeleider deze onderzoeken van de Leegte doet. Dat helpt. Maar soms ben je op je eigen kracht aangewezen, omdat de Leegte van het onbewuste zich aandient in een droom. Mij helpt het om mij te realiseren, dat ik niet samenval met al die gevoelens en gedachten van overleving die opdoemen uit de Leegte. Ik ben méér dan overleving. Bovendien realiseer ik mij dat deze Leegte zich meldt, omdat ik er aan toe ben om wat zich aankondigt op te lossen. Letterlijk ‘oplossen’, wanneer ik er zonder weerstand en oordeel naar kijk en erbij blijf. Ook al voel ik, dat mijn lichaam er soms anders over denkt en zou willen wegrennen. Besef dat door ‘erbij te blijven’ je je lichaam en zenuwstelsel leert, dat het rusten kan en vertrouwen kan hervinden. Kortom: blijf erbij, hoe spannend of pijnlijk ook. Laat het oplossen.
De Ontzagwekkende Leegte
De ontzagwekkende Leegte dient zich niet zomaar op bestelling aan. Deze ervaringen heb ik uitsluitend wanneer ik alleen ben. Er is altijd een periode van voorbereiding en toewijding aan mijzelf en waar ik mee verbonden ben aan vooraf gegaan. Ik heb deze momenten beleefd aan het einde van een Reis. Wanneer we met een groep hebben gereisd en we samen de afsluitende ceremonie hebben gedaan, voel ik vaak de roep om alleen te zijn om de verbinding te voelen met mijn Begeleiders. In mijn Stille Moment ontvouwt zich dan een Ontzagwekkende Leegte, beyond words. Een buitengewoon intiem moment. Maar je hoeft niet fysiek op reis of met een groep te reizen. Voorbereiding, toewijding en je verbinden met een non-persoonlijk of transpersoonlijk doel kan overal, op ieder moment en (vooral) in je eentje. De Natuur geeft mij deze ervaringen van kinds af aan.
Hoe te navigeren in deze Leegte? Sta toe dat het gebeurt. Zo simpel is het en zo moeilijk is het. Laat de Leegte het werk doen. Het is veilig.
De Tussenruimte
Eenmaal in contact met deze Leegte ontdekte ik, dat ze er altijd is. Tussen de dingen en de mensen en de niet-mensen. Het lijkt erop dat de Leegte er altijd en overal in de Tussenruimte is, en dat de dingen en de mensen en de niet-mensen daarin opgenomen zijn. Ook de fenomenen, zoals de Leegte van een stervende cyclus of het onbewuste. Ik ervaar deze Leegte als een ongelooflijk dragende, verzorgende en koesterende kracht. En deze Leegte is van een onnoembare Volte, van potentie en mogelijkheden.
Wie weet, helpt het je om te navigeren doorheen de Leegte van het stervende leven en de inhouden om te overleven uit het onbewuste. Dat je de Leegte kunt toestaan en begint te voelen, waarin al onze belevenissen zijn opgenomen en waar ze worden gedragen, verzorgd en gekoesterd.
De Zwaan
De Zwaan heeft haar kop in andere werelden gestoken en drijft zonder rimpelingen in de poldersloot. Ze doet mij denken aan de muziek van Saint Saens Le Cygne, die je zo de gratie kan laten voelen van het einde dat komt. De stilte, de zachtheid en de zegening van het einde van de cyclus. De openingen naar de nieuwe realiteit. Zo navigeer ik door de Leegte van deze periode waarin wij nu leven.