In onze wetenschappelijke en rationele kijk op de wereld speelt Wijsheid geen rol. Daarmee negeren we existentiële waarnemingen van de werkelijkheid. Het is belangrijk dat Wijsheid een nieuwe actualiteit krijgt. Voor de uitdagingen in onze wereld moeten we Wijsheid terugvinden. De Asselse Heide is het decor voor mijn mijmeringen.
Wijsheid en complexiteit
Wijsheid is uit onze wereld verdwenen. Het woord alleen al verwijst naar een andere, voorbije tijd. Het doet denken aan mythische landschappen en verhalen waar oude vrouwen of mannen of magiers “wijsheid” kunnen hebben. Voor de uitdagingen van de wereld van vandaag gebruiken we een heel andere taal. Voor onze crises zoeken we duurzame en op bewijzen gebaseerde oplossingen, systeemtheoretische en datagerichte modellen benaderingen. En misschien is het ook naïef om hier de nadruk te leggen op de kwestie van Wijsheid. De complexe uitdagingen van onze moderne samenleving vragen immers om complexe antwoorden. Is Wijsheid wel opgewassen tegen complexe uitdagingen?
Wijsheid aan de basis
In premoderne samenlevingen lagen de verhoudingen anders. Toen de Griekse filosoof Plato zei dat de polis, de gemeenschap, bestuurd zou moeten worden door filosofen, bedoelt hij niet academische specialisten. Hij bedoelt mensen die van Wijsheid houden, want dat is de echte betekenis van het woord filosoof. Het denken van Confucius draait bijna uitsluitend om het cultiveren van Wijsheid. Wijsheid speelt een centrale rol in onze mythen. Bijvoorbeeld de Germaanse god Odin zou zijn eigen oog hebben opgeofferd om te drinken uit de bron van wijsheid. En het Chinese wijsheidsorakel I-Ching is de eigenlijke bakermat van de Chinese cultuur. We vinden Wijsheid aan de basis van oude culturen.
De vindtocht
Nog steeds staat Wijsheid centraal in traditionele samenlevingen. Dat betekent natuurlijk niet noodzakelijkerwijs dat het wijze samenlevingen zijn. Meestal komt nu de vindtocht naar Wijsheid voort uit de afwezigheid ervan in het dagelijks leven, van werk, instituties, van politiek. De verlangen naar Wijsheid in onze lege cultuur wordt steeds duidelijker. Maar zelfs als we tegenwoordig Wijsheid leren waarderen, heeft het nog steeds een nichebestaan in onze samenleving. Hebben we zelfs eigenlijk een modern begrip van wat we bedoelen met Wijsheid? Je kunt natuurlijk veel over Wijsheid schrijven, maar misschien helpt een eenvoudige begripsbepaling.
Wijsheid
Laten we Wijsheid begrijpen als het vermogen dat ons helpt dichter bij het goede, mooie en ware in ons leven te komen. We kunnen onze aandacht opHelderen, onze overtuigingen en conditioneringen opHelderen, om meer en meer te begrijpen wat de werkelijkheid is. We kunnen ons dan verwonderen over de glans in het Weefsel van de wereld. Eenmaal Diep Stil geworden kun je dit kompas, deze Wijsheid terugvinden.
Wijsheid en waarheid
Maar wij wantrouwen Wijsheid. Het is niet opgewassen tegen de specialistische kennis, het systeemdenken en het begrip van de empirische gegevens. We wantrouwen het echter om een dieperliggende reden die veel fundamenteler is. Wijsheid is in tegenspraak met ons begrip van de waarheid. In ons moderne wereldbeeld zijn we eraan gewend geraakt om waarheid te begrijpen in termen van objectieve feiten. Onze waarden zijn subjectief. Feiten zijn objectief. Maar Wijsheid maakt hier geen onderscheid. Wijsheid toont zich alleen in de verbinding van het ware met het goede. Hoe voor de hand liggend het ons ook lijkt, dit verband is in tegenspraak met onze wetenschappelijke cultuur.
Bewustzijnscrisis
Onze bewustzijnscrisis is een crisis van scheiding van het ware van het goede. We gewend zijn geraakt aan een eenzijdige waarheidsopvatting. We hebben het goede verbannen naar de subjectieve sfeer. Het lijkt erop dat we dat langzamerhand gaan herkennen als een grote fout in ons wetenschappelijke wereldbeeld. Wat betekent het als men spreekt van een beperkt begrip van de waarheid, zoals die in onze moderne academische cultuur is ontstaan? Het zijn juist de Wijsheidspraktijken die ons in staat stellen om naar dit beperkte begrip te kijken. Er zijn vormen van waarneming waardoor we de wereld anders kunnen ervaren.
Aanwezigheid
Wanneer we in de Natuur wandelend en op een bankje zittend ons bewust zijn van onze Aanwezigheid, dan kun je iets waarnemen voorbij de scheiding tussen subject en object. Dat lukt alleen wanneer je volledig Aanwezig bent. Je gaat het Moment anders beleven, soms even buiten de begrenzing van tijd&ruimte en vangt een glimp op van Ruimte en Vrijheid. Door zo Aanwezig te zijn, ga je de wereld anders ervaren. Je beleeft het ware, het goede, het schone. We gaan Wijsheid terugvinden.
Respect
Waar je nu ook bent, hier is het Nu. Wanneer je goed Aanwezig bent, dan zie je dat het Nu niet gescheiden is. Het is altijd een verbonden onderdeel van een levend geheel. Aanwezigheid opent zich wanneer we deze ervaring Ruimte geven in ons bewustzijn. Ruimte voor Nieuw Denken. Bewuste aanwezigheid laat ook zien dat alles met elkaar samenhangt. En de mate waarin we ons hiervan bewust zijn, zal bepalen of we deze relaties wel of niet respecteren. Het respecteren van al onze relaties, zowel interne als externe, is misschien wel de meest fundamentele deugd van Wijsheid. Al onze relaties: met het landschap, de gemeenschap en het Heilige.
